Pastrimi i epshit dhe edukimi shpirtëror
Njëri nga qëllimet e të dërguarve të Zotit, ndoshta edhe më kryesori, është që njerëzve t’ua pastrojë epshet e tyre, kështu që në këtë mënyrë t’i edukojë e t’i pastrojë ata.
All-llahu xh.sh në Kur’anin Kerim thotë kështu: “Me të vërtetë All-llahu u ka afruar mirësi besimtarëve pasi që nga mesi i tyre ua dërgoi një profet, për t’ua lexuar ajetet e Tij, që t’i plotësojë dhe t’ua mësojë Librin dhe urtësinë, anipse më parë kanë qenë krejtësisht të humbur.”
Zoti i Madhërueshëm aq shumë i ka dhënë rëndësi edukatës dhe arsimit sa që për robërit e Tij ka dërguar profet enkas për t’i pastruar ata. Personaliteti individual dhe shoqëror, lumturia e kësaj bote dhe botës tjetër apo paaftësia janë të lidhura ngushtë me arsimin dhe mënyrën e jetesës, për këtë edhe edukimi shpirtëror është shumë i rëndësishëm. Profetët janë të dërguar që njerëzve t’ua mësojnë rrugët e edukimit dhe përsosmërisë së epshit. Ata ishin udhërrëfyes dhe ndihmues në pastrimin e epsheve nga të këqijat, nga maskarallëqet e nga cilësitë shtazore që ekzistojnë tek njeriu. Ata predikonin edhe për përforcimin e etikës, virtytit dhe vlerave. Ata paralajmëronin për sjelljet e këqija, njerëzve u ndihmonin në kontrollimin e dëshirave të shfrenuara. Ata këtë e bënin me anë të këshillave apo veprimeve, vetëm e vetëm që njerëzit t’i pastrojnë zemrat e tyre nga të këqijat. Profetët erdhën që t’i edukojnë epshet me fidanin e virtytit të etikës dhe vlerës, me metodën e nxitjes dhe udhëheqjes.
Hz. Muhammedi s.a.v.s. thotë: “ Ju këshilloj për virtytet e edukatës, për këtë edhe jam i dërguar”
Në një vend tjetër thotë: “ Unë jam i dërguar vetëm që ta vendos edukatën në epshet e njerëzve”
Nga Imam Sadiku, Zoti e mëshiroftë, transmetohet të ketë thënë: “ All-llahu të dërguarit e vet i zgjodhi për vlerat e moralit. Atëherë kush sheh në vete vlera të moralit le t’i falënderohet All-llahut për këtë mirësi të madhe. E nëse ndokush nga ju nuk sheh në vete vlera të moralit, t’i lutet All-llahut në qetësi që t’i dhurojë nga kjo dhunti”.
Aliu r.a. thotë: “ Po sikur fare të mos kishim shpresë për Xhennet, apo të mos kishim aspak frikë nga Xhehennemi, apo sikur mos t’i besonim ndëshkimit dhe shpërblimit në botën tjetër, prapë është dashur të kërkonim vlera të moralit; sepse vlerat e moralit na udhëzojnë drejt lumturisë dhe shpëtimit”.
Citohet që Imam Bakiri, Zoti e mëshiroftë, ka thënë: “ Më i miri nga besimtarët është ai i cili është i shkëlqyeshëm në edukatë”
Hz. Muhammedi s.a.v.s. në një hadith thekson: “Në Ditën e Kiametit në peshoren e veprave, asgjë nuk peshon më tepër se edukata e mirë”.
Profeti i Islamit Muhammedi s.a.v.s. kështu u drejtohet të pranishmëve: “Dy gjëra janë shumë të rëndësishme që do ta fusin ummetin tim në Xhennet, devotshmëria dhe edukata/morali i mirë”.
Njëherë një njeri shkoi tek Resulullahi dhe e pyeti: O Resulullah! Ç’është feja?, “ edukata e mirë”, ia ktheu pejgamberi. Njeriu i doli nga ana e djathta dhe e pyeti: Ç’është feja?, pejgamberi sërish ia ktheu: “ edukata e mirë”. Njeriu u kthye e i doli nga ana e majtë dhe ia bëri të njëjtën pyetje, edhe pejgamberi i ktheu të njëjtën përgjigje. Herën e fundit njeriu i doli nga prapa dhe e pyeti; Ç’është feja? Këtë rast pejgamberi ia ktheu; Nuk kupton ti? Feja rrjedh prej moszemërimit”
Islami edukatës i kushton rëndësi të madhe. Edhe në Kur’an shihet qartë se më shumë ka ajete për moralin e edukatën se për ligjshmërinë, këtë e tregojnë edhe qëllimet e historisë dhe tregimeve, të cilat gjithmonë kanë për qëllim edukatën e mirë. Edhe në shkencën e hadithit në lidhje me këtë temë mund të hasim në mijëra hadithe. Ashtu sikur që nuk janë sevapet e veprave tjera më të mëdha se sevapet e edukatës së mirë, edhe mëkatet për edukatën e keqe nuk janë më të vogla se mëkatet e veprave tjera.
Edukata/morali zë vendin e dytë në përbërje të themeleve të Islamit. Nuk mund të themi se edukata apo morali është vetëm bonton apo imixh i njerëzve besimtarë. Ashtu sikur në drejtësi që ekzistojnë urdhëresat e ndalesat, edhe në edukatë ekzistojnë urdhëresat e ndalesat. Nëse në drejtësi ka nxitje, prirje, shpërblim, vërejtje, frikë ose ndëshkim, këto të gjitha janë të pranishme edhe në edukatë. Atëherë në qoftë se dëshirojmë të arrijmë në lumturi e përsosmëri, nuk mund të qëndrojmë indiferent ndaj rregullave të edukatës/moralit. Nuk mund vetëm të konstatojmë duke thënë se obligimet e edukatës janë vetëm obligime të edukatës e t’i kalojmë pa i përfillur fare. Apo t’i nënçmojmë ndalesat e edukatës vetëm pse ato janë ndalesa të edukatës. Namazi është farzë (obligim) me lënien e tij pason ndëshkimi.
Qëndrimi (mbajtja) në fjalë gjithashtu është farzë, mosqëndrimi në të është haram (e ndaluar) dhe pason ndëshkimi. Ku qëndron dallimi? Besimtar i vërtetë i cili ka arritur në lumturi, është ai që respekton ligjet e jurisprudencës Islame (fikhut) dhe ligjet e etikës e moralit. Bile më pastaj do shohim se shpenzimi i mundit për të arritur lumturinë me anë të moralit dhe etikës, do të jetë shumë me rëndësi dhe do të ketë kënaqësi të paimagjinueshme.
Njohja dhe edukimi i vetvetes
Edhe pse njeriu është një krijesë e veçantë, ai është shumëdimensional. Krijimi i tij i perceptueshëm e i pavetëdijshëm, fillon nga toka e vazhdon me aftësinë abstrakte hyjnore.
”I Cili krijon çdo send në mënyrë të përsosur dhe zuri fillin e krijimit të njeriut nga balta, kurse pasardhësit e tij i bëri prej një pike uji, pastaj e formëson dhe i jep nga forca e vet jetë. Ai ju pajis me të dëgjuarit, të pamurit dhe me zemër, porse ju fare pak e falënderoni”.
Siç ceket edhe ne Kur’an njeriu përmban shkallë dhe horizonte të ndryshme të krijimit. Në një anë duke qenë zot karakteristikash natyrore, në anën tjetër është krijesë bimore (që edukohet dhe zhvillohet). Me shprehje më të kuptueshme, ai(njeriu) është shtazë dhe përmban në vete veçori të cilat shihen tek shtazët.
Më në fund, me që në të (në njeriun) ekzistojnë një mori veçorish tjera për atë edhe ai bëhet njeri. Njeriu duke thënë “ushqimi im, pjekuria ime, dhe zhvillimi im”, thekson shkallën e materies bimore. Duke thënë “lëvizja ime, epshi im dhe zemërimi im ”tregon përmasat e veta shtazore. Kur thotë ‘mendimi im, ideja ime dhe mendja ime, “ai me këtë vë në cak përmasat e njeriut madhështor.
D.m.th. njeriu posedon “unin” dhe “ego” të ndryshme. Uni material, uni bimor (edukimi dhe zhvillimi), uni shtazor dhe uni njerëzor.
Është shpirti hyjnor, abstrakt ai që njeriun e bën njeri dhe atë e lartëson nga të tjerët.
“Ne e kemi krijuar njeriun nga palca e tokës, pastaj e bëjmë pikë fare në një vend të sigurt, pastaj atë pikë fare e bëjmë copë gjaku, e mandej nga copa e gjakut e bëjmë mish, nga copa e mishit krijojmë eshtra; e mandej eshtrat i veshim me mish, e pastaj i ngjallim si një qenie tjetër-pra,qoftë lavdëruar All-llahu, Krijuesi më i mirë”.
All-llahu Teala fjalinë “qoftë lavdëruar, All-llahu Krijuesi më i mirë “e ka përdorur për krijimin e njeriut, Ja pra, me shpirtin qiellor njeriu lartësohet në pozitë të lartë, për këtë edhe All-llahu xh.sh. urdhëron engjëjt: ”Dhe pasi që i kam dhënë fizionominë dhe i kam dhënë edhe shpirt, ju përuluni.
Në qoftë se njeriut i është dhënë madhështia dhe All-llahu i Madhërueshëm në lidhje me këtë thotë: “Ne me të vërtet i kemi nderuar bijt e Ademit: I kemi shetitur nëpër tokë e det dhe i kemi furnizuar me ushqime të mira e me shije, dhe u kemi dhënë
përparësi të mëdha ndaj shumicës që i kemi krijuar.”, ka për qëllim horizontin e tij qiellor.
Nëse njeriu vendos ta edukojë vetveten, ai duhet ta edukoj e ta përmirësojë horizontin e tij njerëzor e jo horizontin e tij shtazor. Edhe profetët e Zotit kishin për qëllim që njerëzve t’ua tregojnë rrugët për edukimin dhe pastrimin e vetive njerëzore.
Ata na kanë porositur: “mos harroni veten tuaj, d.m.th. vetitë njerëzore tuajat, nëse i sakrifikoni vetitë tuaja njerëzore në vend të atyre vetive, dëshirave e përkushtimeve shtazore, padyshim se do te jeni në humbje.”
Edhe ne Kur’an thuhet: ”Kurse ju, në vend të Tij, adhuroni kë të doni! Thuaj: Të humbur janë ata që në Ditën e Gjykimit e humbin veten dhe familjen e vet. Ja, ajo është humbje e qartë.”
Vërtetë disa njerëz jetën e mendojnë vetëm në përmasa shtazore, këta njerëz edhe pse e kanë humbur personalitetin njerëzor, ende as që mundohen ta kërkojnë atë.
Udhëheqësi i besimtarëve hz.Aliu a.s. thotë kështu: ”Befasohem në ata njerëz të cilët kur humbin diçka mundohen që ta gjejnë atë, e kur i humbin vetitë njerëzore të tyre, as që mundohen t’i gjejnë ato”
Nuk ka gjë më të keqe e shkatërrim më të dhembshëm në botë për njeriun se të humbë personalitetin e vërtetë dhe njerëzor të vetin. Tek këta njerëz (të cilët kanë humbur personalitetin njerëzor) s’shihet tjetër pos një jete shtazore.
Islamgjakova.net
Njëri nga qëllimet e të dërguarve të Zotit, ndoshta edhe më kryesori, është që njerëzve t’ua pastrojë epshet e tyre, kështu që në këtë mënyrë t’i edukojë e t’i pastrojë ata.
All-llahu xh.sh në Kur’anin Kerim thotë kështu: “Me të vërtetë All-llahu u ka afruar mirësi besimtarëve pasi që nga mesi i tyre ua dërgoi një profet, për t’ua lexuar ajetet e Tij, që t’i plotësojë dhe t’ua mësojë Librin dhe urtësinë, anipse më parë kanë qenë krejtësisht të humbur.”
Zoti i Madhërueshëm aq shumë i ka dhënë rëndësi edukatës dhe arsimit sa që për robërit e Tij ka dërguar profet enkas për t’i pastruar ata. Personaliteti individual dhe shoqëror, lumturia e kësaj bote dhe botës tjetër apo paaftësia janë të lidhura ngushtë me arsimin dhe mënyrën e jetesës, për këtë edhe edukimi shpirtëror është shumë i rëndësishëm. Profetët janë të dërguar që njerëzve t’ua mësojnë rrugët e edukimit dhe përsosmërisë së epshit. Ata ishin udhërrëfyes dhe ndihmues në pastrimin e epsheve nga të këqijat, nga maskarallëqet e nga cilësitë shtazore që ekzistojnë tek njeriu. Ata predikonin edhe për përforcimin e etikës, virtytit dhe vlerave. Ata paralajmëronin për sjelljet e këqija, njerëzve u ndihmonin në kontrollimin e dëshirave të shfrenuara. Ata këtë e bënin me anë të këshillave apo veprimeve, vetëm e vetëm që njerëzit t’i pastrojnë zemrat e tyre nga të këqijat. Profetët erdhën që t’i edukojnë epshet me fidanin e virtytit të etikës dhe vlerës, me metodën e nxitjes dhe udhëheqjes.
Hz. Muhammedi s.a.v.s. thotë: “ Ju këshilloj për virtytet e edukatës, për këtë edhe jam i dërguar”
Në një vend tjetër thotë: “ Unë jam i dërguar vetëm që ta vendos edukatën në epshet e njerëzve”
Nga Imam Sadiku, Zoti e mëshiroftë, transmetohet të ketë thënë: “ All-llahu të dërguarit e vet i zgjodhi për vlerat e moralit. Atëherë kush sheh në vete vlera të moralit le t’i falënderohet All-llahut për këtë mirësi të madhe. E nëse ndokush nga ju nuk sheh në vete vlera të moralit, t’i lutet All-llahut në qetësi që t’i dhurojë nga kjo dhunti”.
Aliu r.a. thotë: “ Po sikur fare të mos kishim shpresë për Xhennet, apo të mos kishim aspak frikë nga Xhehennemi, apo sikur mos t’i besonim ndëshkimit dhe shpërblimit në botën tjetër, prapë është dashur të kërkonim vlera të moralit; sepse vlerat e moralit na udhëzojnë drejt lumturisë dhe shpëtimit”.
Citohet që Imam Bakiri, Zoti e mëshiroftë, ka thënë: “ Më i miri nga besimtarët është ai i cili është i shkëlqyeshëm në edukatë”
Hz. Muhammedi s.a.v.s. në një hadith thekson: “Në Ditën e Kiametit në peshoren e veprave, asgjë nuk peshon më tepër se edukata e mirë”.
Profeti i Islamit Muhammedi s.a.v.s. kështu u drejtohet të pranishmëve: “Dy gjëra janë shumë të rëndësishme që do ta fusin ummetin tim në Xhennet, devotshmëria dhe edukata/morali i mirë”.
Njëherë një njeri shkoi tek Resulullahi dhe e pyeti: O Resulullah! Ç’është feja?, “ edukata e mirë”, ia ktheu pejgamberi. Njeriu i doli nga ana e djathta dhe e pyeti: Ç’është feja?, pejgamberi sërish ia ktheu: “ edukata e mirë”. Njeriu u kthye e i doli nga ana e majtë dhe ia bëri të njëjtën pyetje, edhe pejgamberi i ktheu të njëjtën përgjigje. Herën e fundit njeriu i doli nga prapa dhe e pyeti; Ç’është feja? Këtë rast pejgamberi ia ktheu; Nuk kupton ti? Feja rrjedh prej moszemërimit”
Islami edukatës i kushton rëndësi të madhe. Edhe në Kur’an shihet qartë se më shumë ka ajete për moralin e edukatën se për ligjshmërinë, këtë e tregojnë edhe qëllimet e historisë dhe tregimeve, të cilat gjithmonë kanë për qëllim edukatën e mirë. Edhe në shkencën e hadithit në lidhje me këtë temë mund të hasim në mijëra hadithe. Ashtu sikur që nuk janë sevapet e veprave tjera më të mëdha se sevapet e edukatës së mirë, edhe mëkatet për edukatën e keqe nuk janë më të vogla se mëkatet e veprave tjera.
Edukata/morali zë vendin e dytë në përbërje të themeleve të Islamit. Nuk mund të themi se edukata apo morali është vetëm bonton apo imixh i njerëzve besimtarë. Ashtu sikur në drejtësi që ekzistojnë urdhëresat e ndalesat, edhe në edukatë ekzistojnë urdhëresat e ndalesat. Nëse në drejtësi ka nxitje, prirje, shpërblim, vërejtje, frikë ose ndëshkim, këto të gjitha janë të pranishme edhe në edukatë. Atëherë në qoftë se dëshirojmë të arrijmë në lumturi e përsosmëri, nuk mund të qëndrojmë indiferent ndaj rregullave të edukatës/moralit. Nuk mund vetëm të konstatojmë duke thënë se obligimet e edukatës janë vetëm obligime të edukatës e t’i kalojmë pa i përfillur fare. Apo t’i nënçmojmë ndalesat e edukatës vetëm pse ato janë ndalesa të edukatës. Namazi është farzë (obligim) me lënien e tij pason ndëshkimi.
Qëndrimi (mbajtja) në fjalë gjithashtu është farzë, mosqëndrimi në të është haram (e ndaluar) dhe pason ndëshkimi. Ku qëndron dallimi? Besimtar i vërtetë i cili ka arritur në lumturi, është ai që respekton ligjet e jurisprudencës Islame (fikhut) dhe ligjet e etikës e moralit. Bile më pastaj do shohim se shpenzimi i mundit për të arritur lumturinë me anë të moralit dhe etikës, do të jetë shumë me rëndësi dhe do të ketë kënaqësi të paimagjinueshme.
Njohja dhe edukimi i vetvetes
Edhe pse njeriu është një krijesë e veçantë, ai është shumëdimensional. Krijimi i tij i perceptueshëm e i pavetëdijshëm, fillon nga toka e vazhdon me aftësinë abstrakte hyjnore.
”I Cili krijon çdo send në mënyrë të përsosur dhe zuri fillin e krijimit të njeriut nga balta, kurse pasardhësit e tij i bëri prej një pike uji, pastaj e formëson dhe i jep nga forca e vet jetë. Ai ju pajis me të dëgjuarit, të pamurit dhe me zemër, porse ju fare pak e falënderoni”.
Siç ceket edhe ne Kur’an njeriu përmban shkallë dhe horizonte të ndryshme të krijimit. Në një anë duke qenë zot karakteristikash natyrore, në anën tjetër është krijesë bimore (që edukohet dhe zhvillohet). Me shprehje më të kuptueshme, ai(njeriu) është shtazë dhe përmban në vete veçori të cilat shihen tek shtazët.
Më në fund, me që në të (në njeriun) ekzistojnë një mori veçorish tjera për atë edhe ai bëhet njeri. Njeriu duke thënë “ushqimi im, pjekuria ime, dhe zhvillimi im”, thekson shkallën e materies bimore. Duke thënë “lëvizja ime, epshi im dhe zemërimi im ”tregon përmasat e veta shtazore. Kur thotë ‘mendimi im, ideja ime dhe mendja ime, “ai me këtë vë në cak përmasat e njeriut madhështor.
D.m.th. njeriu posedon “unin” dhe “ego” të ndryshme. Uni material, uni bimor (edukimi dhe zhvillimi), uni shtazor dhe uni njerëzor.
Është shpirti hyjnor, abstrakt ai që njeriun e bën njeri dhe atë e lartëson nga të tjerët.
“Ne e kemi krijuar njeriun nga palca e tokës, pastaj e bëjmë pikë fare në një vend të sigurt, pastaj atë pikë fare e bëjmë copë gjaku, e mandej nga copa e gjakut e bëjmë mish, nga copa e mishit krijojmë eshtra; e mandej eshtrat i veshim me mish, e pastaj i ngjallim si një qenie tjetër-pra,qoftë lavdëruar All-llahu, Krijuesi më i mirë”.
All-llahu Teala fjalinë “qoftë lavdëruar, All-llahu Krijuesi më i mirë “e ka përdorur për krijimin e njeriut, Ja pra, me shpirtin qiellor njeriu lartësohet në pozitë të lartë, për këtë edhe All-llahu xh.sh. urdhëron engjëjt: ”Dhe pasi që i kam dhënë fizionominë dhe i kam dhënë edhe shpirt, ju përuluni.
Në qoftë se njeriut i është dhënë madhështia dhe All-llahu i Madhërueshëm në lidhje me këtë thotë: “Ne me të vërtet i kemi nderuar bijt e Ademit: I kemi shetitur nëpër tokë e det dhe i kemi furnizuar me ushqime të mira e me shije, dhe u kemi dhënë
përparësi të mëdha ndaj shumicës që i kemi krijuar.”, ka për qëllim horizontin e tij qiellor.
Nëse njeriu vendos ta edukojë vetveten, ai duhet ta edukoj e ta përmirësojë horizontin e tij njerëzor e jo horizontin e tij shtazor. Edhe profetët e Zotit kishin për qëllim që njerëzve t’ua tregojnë rrugët për edukimin dhe pastrimin e vetive njerëzore.
Ata na kanë porositur: “mos harroni veten tuaj, d.m.th. vetitë njerëzore tuajat, nëse i sakrifikoni vetitë tuaja njerëzore në vend të atyre vetive, dëshirave e përkushtimeve shtazore, padyshim se do te jeni në humbje.”
Edhe ne Kur’an thuhet: ”Kurse ju, në vend të Tij, adhuroni kë të doni! Thuaj: Të humbur janë ata që në Ditën e Gjykimit e humbin veten dhe familjen e vet. Ja, ajo është humbje e qartë.”
Vërtetë disa njerëz jetën e mendojnë vetëm në përmasa shtazore, këta njerëz edhe pse e kanë humbur personalitetin njerëzor, ende as që mundohen ta kërkojnë atë.
Udhëheqësi i besimtarëve hz.Aliu a.s. thotë kështu: ”Befasohem në ata njerëz të cilët kur humbin diçka mundohen që ta gjejnë atë, e kur i humbin vetitë njerëzore të tyre, as që mundohen t’i gjejnë ato”
Nuk ka gjë më të keqe e shkatërrim më të dhembshëm në botë për njeriun se të humbë personalitetin e vërtetë dhe njerëzor të vetin. Tek këta njerëz (të cilët kanë humbur personalitetin njerëzor) s’shihet tjetër pos një jete shtazore.
Islamgjakova.net